Πηγή: Γιάννενα: Νεοφιλελεύθερος Αναπτυξιακός Οίστρος και Δημόσιος Χώρος
της Άλεξ Μπέγκα*
Πολεοδομική αποδιάρθρωση μέσω του εμπορίου του δημόσιου χώρου.
Η περίπτωση των Ιωαννίνων.
Σε μια συζήτηση για την επίθεση στον δημόσιο χώρο στο αστικό
περιβάλλον και παράλληλα στις αντιστάσεις που προκύπτουν, όπως συνέβη
και στα Γιάννενα, θα ξεκινήσω τονίζοντας ότι οι δημόσιοι χώροι συνιστούν
για τον σχεδιασμό στις διάφορες κλίμακές του (χωροταξικός,
περιφερειακός, πολεοδομικός) πρωταρχικό αντικείμενο μελέτης, καθώς
αποτελούν το τμήμα των υλικών δομών της αναπαραγωγής της εργατικής
δύναμης που αναλαμβάνει το ευρύτερο αστικό κράτος. Κατά την μακρά
Κευνσιανή οικονομική περίοδο, διατηρούν χαρακτήρα αγαθού,
καθώς πρέπει να ωφελούν την ανθρώπινη καθημερινότητα, υποστηρίζοντας
λειτουργίες αναγκαίες στη ζωή των εργαζομένων, χωρίς ή με ελάχιστο
αντίτιμο.
Στο επίπεδο της πόλης, από τη μετακίνηση και την άθληση ως την
ξεκούραση και τη βόλτα, μία βεντάλια αναγκών, λειτουργιών και
δραστηριοτήτων προβλέπονται και ικανοποιούνται όταν σχεδιάζονται και
υλοποιούνται οι χώροι που τις φέρουν, δομημένοι ή αδόμητοι (δρόμοι,
πλατείες ποδηλατόδρομοι, πάρκα, στάδια). Κατά κανόνα, συντηρούνται ή
εγκαταλείπονται διαχειριζόμενοι από δημόσιους φορείς και
χρησιμοποιούνται από όσους επιθυμούν ή αναγκάζονται. Χωρίς μεγάλη
παράδοση και το ελληνικό δημόσιο προσπάθησε να ρυθμίσει τον αστικό χώρο
και να αποδώσει στους πολίτες, γηγενείς ή διερχόμενους, χώροδομές και
υποδομές, κοινής ωφέλειας και χρήσης.
Καθώς οι οικονομικοί περίοδοι του κεφαλαιοκρατικού συστήματος
επικαλύπτονται ως προς τη διαδοχή τους, αφού η μία ετοιμάζει την άλλη,
προσωπικά δεν μπορώ να ορίσω χρονικά από πότε ο νεοφιλελευθερισμός της
εποχής μας, μέσω των πολιτικών του διαχειριστών, «κατεδίωξε» γενικά την
προηγούμενη φιλοσοφία του κοινωνικού κράτους, αναζητώντας καινούργια
πεδία κερδοφορίας, επενδύοντας σε λειτουργίες από της οποίες το κράτος
αποσύρεται.
Στο νέο πλαίσιο, δημόσιες δομές και υποδομές ιδιωτικοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, αποκτούν χαρακτήρα εμπορεύματος, ενώ
παράλληλα ξεσπούν αστικές αντιστάσεις όπως για το ζήτημα της
ιδιωτικοποίησης του πόσιμου νερού, το ζήτημα της στέγης ή το ζήτημα των
εξώσεων που ακολούθησαν τις αποφάσεις «εξευγενισμού» τμημάτων πόλης,
δηλαδή αστικών αναπλάσεων, όπως στη Μαδρίτη και το Πεκίνο το 2005. Όταν
οι αντιστάσεις αποκτούν μεγάλη δυναμική, τυγχάνουν ανάλογης δημοσιότητας
αλλά και καταστολής, όπως έγινε στο πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης
το 2013.